“Azərbaycan Respublikası regionlarının 2009-2013-cü illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı”nın icrasının ikinci ilinin yekunlarına həsr olunmuş konfransda İlham Əliyevin yekun nitqi

Bu gün iqtisadi inkişaf naziri görülmüş işlər haqqında geniş məlumat verdi. Dörd rayonun icra hakimiyyətinin başçıları, iş adamları çıxış etdilər. Şübhə yox ki, əgər bütün icra hakimiyyəti başçılarına bu gün söz verilsəydi, onlar da görülmüş işlər haqqında danışardılar. Çünki doğrudan da ölkəmizin bütün bölgələrində sürətli inkişaf gedir. Vaxt məhdudluğundan belə imkan yoxdur. Ancaq Azərbaycanda görülən işlər haqqında mən, əlbəttə ki, təkcə bu məlumatlardan istifadə etmirəm. Mütəmadi qaydada bölgələrdə oluram. Hər halda, elə rayon yoxdur ki, oraya mənim səfərim olmasın və hər dəfə də görülmüş işlərlə tanış oluram, əlavə göstərişlər verilir. Sonrakı dəfə həmin rayona gələrkən yenə görülmüş işlərlə tanış oluram, verilmiş tapşırıqların necə yerinə yetirilməsi ilə maraqlanıram. Yəni daim bu proses getməlidir, gedir və dövlət nəzarəti yüksək səviyyədə təşkil olunur. Eyni zamanda, Azərbaycanda ictimai nəzarət də gücləndirilməlidir.

Ölkəmizin bütün bölgələrində inkişaf var. Haradasa işlər daha sürətlə, haradasa bir az ləng gedir. Amma bu, artıq dönməz prosesə çevrilibdir. Nəzərə alsaq ki, bizim proqramımız bütün rayonların inkişafını əhatə edir, bu gün hələ ki həllini gözləyən məsələlər, növbəti illərdə, əlbəttə ki, öz həllini tapacaqdır. Biz elə etməliyik ki, 2013-cü ilə qədər, ikinci Dövlət Proqramı başa çatanda qarşıda duran bütün vəzifələr icra edilsin. Əslində, əgər ikinci Dövlət Proqramı tam şəkildə icra olunarsa, ölkənin qarşısında duran əsas iqtisadi, infrastruktur və sosial məsələlər öz həllini tapmış olar.

Bu il isə ilin sonuna qədər proqramda nəzərdə tutulmuş bütün vəzifələr icra edilməlidir. İnvestisiya qoyuluşu davam etdiriləcəkdir. 2011-ci ildə sosial infrastrukturun yaradılması prosesi davam etdiriləcək, məktəblər, tibb müəssisələri, olimpiya idman kompleksləri tikiləcəkdir. Yol tikintisinə diqqət göstəriləcəkdir. Demək olar ki, əsas magistral yollarımız, - artıq orada gedən tikinti işləri ya başa çatıb, ya başa çatmaq üzrədir,- Azərbaycanı bütün qonşu ölkələrlə birləşdirən yollar yaxın zamanlarda tam şəkildə hazır olacaq və beləliklə, ölkəmizin inkişafı üçün çox vacib olan məsələ öz həllini tapacaqdır.

Bu gün Astara və Tovuz rayonlarının icra hakimiyyətinin başçıları kənd yollarının tikintisi haqqında məlumat verdilər. Bu yolların tikintisi xüsusi tapşırıq əsasında baş verir, Prezidentin Ehtiyat Fondundan vəsait verilib və orada bu yollar çəkilir. Bu yolların çox böyük əhəmiyyəti var, on minlərlə Azərbaycan vətəndaşının yaşadığı onlarca kəndi birləşdirir və bu proses daha da sürətlə getməlidir. Nəinki Tovuzda və Astarada, başqa rayonlarda da buna oxşar layihələr icra edilir. Bir müddət bundan əvvəl Qusar rayonunda bir neçə kəndi birləşdirən yol istismara verilmişdir. İndi o yolun davam etdirilməsi layihəsi icra olunur. Sabirabadda, xüsusilə seldən əziyyət çəkmiş kəndləri birləşdirən yollar çəkilir. Başqa rayonlarda da. Bu il və gələn il kənd yollarının tikintisi üçün dövlət büdcəsində əlavə vəsait nəzərdə tutulmalıdır. Onun bir hissəsi yəqin ki, Prezidentin Ehtiyat Fondundan ayrılacaq, əsas hissəsi isə dövlət büdcəsində nəzərdə tutulmalıdır. Elə etməliyik ki, növbəti iki il ərzində Azərbaycanda əsas kənd yolları normal səviyyəyə cavab versin. Xüsusilə o yollar ki, bir neçə kəndi və böyük sayda əhalini birləşdirir. Deyə bilərəm ki, 2004-2010-cu illərdə ölkəmizdə 5 min 200 kilometr yollar çəkilibdir və bu proses, yenə də deyirəm, davam etdirilməlidir. Hələ görüləsi işlər çoxdur.

Əlbəttə ki, bölgələrin hərtərəfli inkişafını təmin etmək üçün digər infrastruktur layihələri də icra olunmalıdır və olunur. Son illərdə ölkəmizdə 10 elektrik stansiyası tikilmişdir. Bu gün biz nəinki özümüzü elektrik enerjisi ilə təmin edirik, böyük həcmdə ixrac da edirik. Azərbaycan bütün qonşu ölkələrə – Rusiyaya, İrana, Türkiyəyə, Gürcüstana elektrik enerjisi ixrac edir. Yəni belə imkanlar var və bu, onu göstərir ki, görülmüş işlər öz bəhrəsini verir. Azərbaycan neft-qaz və indi də elektrik enerjisinin ixracı ilə məşğuldur. Vaxt var idi bizim bölgələrimizə elektrik enerjisi fasilələrlə verilirdi. Artıq o dövr tarixdə qaldı. Biz yeni gücləri yaratdıq. Hazırda biz alternativ enerji mənbələrinin tikintisi ilə məşğuluq. Azərbaycanda bərpaolunan enerji mənbələrindən istifadə xüsusi diqqət altındadır və artıq ilkin işlər başlanmışdır. Ümid edirəm ki, 2011-ci ildə həm su elektrik stansiyalarının tikintisi davam etdiriləcək, eyni zamanda, günəş batareyalarının quraşdırılması prosesi daha da sürətlə gedəcəkdir.

Bütün ölkədə qazlaşdırma prosesi gedir. Vəzifə qoyulubdur ki, bu il və gələn ilin sonuna qədər qazlaşdırma ilə bağlı bütün məsələlər öz həllini tapsın və ölkə əhalisinin 90-95 faizi təbii qazla təmin edilsin. Nəzərə alsaq ki, Azərbaycanda qazın qiyməti, elektrik enerjisinin qiyməti dövlət tərəfindən tənzimlənir, - qazın qiyməti qonşu ölkələrlə müqayisədə bir neçə dəfə aşağıdır və sabit olaraq qalacaqdır, - qazlaşdırma prosesi, eyni zamanda, böyük sosial məna daşıyır. Qeyd etməliyəm ki, qazlaşdırmaya qoyulan vəsait qazın istehlakından əldə olunan vəsaitə bərabər deyil, yəni qazlaşdırma prosesi biznes, ya da kommersiya xarakteri daşımır. Bu, sırf sosialyönümlü təşəbbüsdür. Biz bunu etməliyik. Çünki hər bir bölgəmiz, hər bir kəndimiz qaz almalıdır. Nəzərə alsaq ki, Azərbaycan bu gün qazı dünya bazarlarına ixrac edir, əlbəttə ki, ölkə daxilində maksimum dərəcədə təbii qazla təminat təşkil olunmalıdır.

İçməli su və kanalizasiya layihələri bu gün gündəliyimizdə duran məsələlərdən biridir. Çox vacib məsələdir. Nəzərə alsaq ki, qazlaşdırma sahəsində və elektrik enerjisi ilə təchizat sahəsində böyük uğurlar əldə olunub, mən ümid edirəm ki, bu sahədə də bu il biz ciddi dönüşü görəcəyik. Hazırda beynəlxalq maliyyə qurumları ilə aparılmış danışıqlar öz nəticələrini verməkdədir. Bəzi bölgələrdə içməli su, kanalizasiya layihələrinin icrası başlanmışdır, bəzi bölgələrdə hələ hazırlıq işləri gedir. Mən bütün rayonlarda olarkən birinci növbədə maraqlanıram ki, içməli su, kanalizasiya layihəsi necədir, başlanıbdır, yoxsa yox. Harada ki, ləngimələr var, oraya xüsusi diqqət göstərilməlidir və ən uzağı 2012-ci ilin sonuna qədər hər bir rayon mərkəzində bu layihələr başa çatmalıdır. Yaxşı olar ki, daha da tez başa çatsın. Çünki yenə də deyirəm, maliyyə məsələlərinin əksər hissəsi öz həllini tapıbdır. Sadəcə olaraq, gərək yerlərdə işlər bir az daha da çevik şəkildə təşkil olunsun.

Meliorasiya ilə bağlı məsələlər öz həllini tapır. Xüsusilə nəzərə alsaq ki, biz taxılçılığın inkişafı üçün yeni əkin sahələrini müəyyən etməliyik, suvarma məsələlərinin vacibliyi daha da artır. Son illər ərzində bu sahədə müəyyən işlər görülmüşdür. Hazırda tikilməkdə olan Şəmkirçay su anbarı başa çatandan sonra on minlərlə hektar torpaq sahəsi suvarılacaq və beləliklə, kənd təsərrüfatının inkişafı üçün əlavə imkanlar yaradılacaqdır. Digər layihələr də icra edilir və biz elə etməliyik ki, əkin sahələrinin ərazilərini genişləndirək.

Bununla bərabər, kənd təsərrüfatının intensiv şəkildə inkişafı, həmişə olduğu kimi, bizim üçün çox vacib məsələdir. Ancaq biz gərək reallıqlara da diqqətlə yanaşaq. İntensiv metodları nə qədər tətbiq etsək belə, yenə də yeni əkin sahələrinin dövriyyəyə çıxarılması məsələləri öz aktuallığını itirməyəcəkdir. Bir müddət bundan əvvəl mənim tərəfimdən verilmiş göstərişlər indi icra edilir. Biz taxılçılıq üzrə böyük fermer təsərrüfatlarının yaradılmasına başlamalıyıq. Hazırda müvafiq dövlət qurumları yeni sahələri müəyyən edirlər. Mən hesab edirəm ki, biz bu məsələyə, əlbəttə, kompleks şəkildə yanaşmalıyıq. Təkcə o yerləri müəyyən etməklə kifayətlənməməliyik. Bütün infrastruktur yaradılmalıdır. İlk növbədə suvarma, digər infrastruktur layihələri, texnika, gübrələr, toxumlar və sair. Saatlı rayon İcra hakimiyyətinin başçısı məlumat verdi ki, rayonda 9 min hektar yeni sahələr müəyyən edilibdir. Çox yaxşı göstəricidir. Mən hesab edirəm ki, bütövlükdə ən azı 100 min, bəlkə də 200 min yeni torpaq sahəsini əkin üçün dövriyyəyə çıxarmalıyıq.

Beləliklə, ərzaq təhlükəsizliyimizin əsas sahəsi olan taxılçılığı inkişaf etdirəcəyik və özümüzü təmin etmək üçün bunun çox böyük rolu olacaqdır. Bildiyiniz kimi, kənd təsərrüfatının inkişafı üçün kompleks tədbirlər görülür. Texnikalar alınır, lizinqə verilir, aqroservislər yaradılır, subsidiyalar verilir, güzəştli şərtlərlə gübrələr, yanacaq verilir və sair. Növbəti illərdə, xüsusilə bu il bu məsələlərə daha da böyük diqqət göstərilməlidir. Maldarlığın inkişafı üçün tədbirlər görülür. Cins mal-qara gətirilir. Bu yaxınlarda yenə də əlavə vəsait ayrıldı ki, xaricdən cins mal-qara alınsın və kənd təsərrüfatı hərtərəfli inkişaf etsin.

Hesab edirəm ki, taxılçılıqla bərabər, biz üzümçülüyün inkişafına da xüsusi diqqət göstərməliyik. Sirr deyil ki, vaxtilə Azərbaycanda ulu öndər Heydər Əliyevin səyləri və təşəbbüsü nəticəsində üzümçülük çox sürətlə inkişaf etmişdi. O, 1969-cu ildə Azərbaycana rəhbərliyə gələndə üzüm istehsalı 300 min ton idi. Amma onun dövründə görülmüş işlər nəticəsində bu rəqəm 2 milyon tona qalxmışdı. Bu, həm Azərbaycan Respublikasının inkişafına xidmət edirdi, ilk növbədə isə insanların rifah halının yaxşılaşdırılmasına çox müsbət təsir göstərmişdi.

Kənddə yaşayan insanlar üzümçülüyün inkişafı sayəsində özlərinin həyat səviyyəsini böyük dərəcədə yüksəldə bilmişdilər.

Hazırda Azərbaycanda üzüm istehsalı 120 min ton səviyyəsindədir. Əlbəttə ki, bunun da səbəbləri vardır. O səbəbləri biz bilirik. 1980-ci illərin sonlarında Sovet İttifaqının rəhbərləri antialkoqol kampaniyasına başlamışdılar və nədənsə, bu kampaniyanın ən böyük ziyanı və zərbəsi Azərbaycana dəymişdi. Azərbaycanda bütün üzüm bağlarını məhv etdilər, insanları pis vəziyyətə qoydular, insanlar gəlir mənbələrindən məhrum oldular. Azərbaycanda böyük səylər nəticəsində, böyük zəhmət hesabına yaradılmış üzümçülük, demək olar ki, tamamilə məhv edildi. Biz yaxşı bilirik ki, burada da Azərbaycana və azərbaycanlılara qarşı ayrı-seçkilik tətbiq olundu. Üzüm istehsalı təkcə Azərbaycanda inkişaf etmirdi. Digər respublikalarda üzümçülüyün inkişafına o qədər də böyük ziyan vurulmadı. Ukrayna, Gürcüstan, Ermənistan, Moldova – bu respublikalarda da üzümçülük inkişaf edirdi. Yəni oralarda bu, Azərbaycandan daha da əvvəl ənənəvi xarakter daşıyırdı. Ancaq o respublikalarda üzüm bağları məhv edilmədi. Azərbaycana qarşı qərəzli və mənfi münasibət isə ona gətirib çıxardı ki, burada üzümçülüyün kökü kəsildi.

Bu münasibəti biz ondan sonra, 1988-ci ildə də gördük. Sovet İttifaqının rəhbəri və rəhbərliyi erməni millətçilərinin başladığı oyunlara qoşulmuşdur və Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin başlanmasında faktik olaraq Sovet İttifaqının rəhbərlərinin fəaliyyəti həlledici rol oynamışdır. Azərbaycana və azərbaycanlılara qarşı tarix boyu ədalətsizliklər olmuşdur, bizə qarşı qərəzli münasibət olmuşdur. Biz həmişə ikili standartlarla üzləşirik, bu gün də üzləşirik. Vaxtilə bu siyasət Sovet İttifaqı rəhbərliyindən, - xüsusilə 1980-ci illərin sonlarında biz bunu görürdük, - gəlirdi, indi isə biz bunu başqa yerlərdən görürük. Bu, bir şeyi göstərir ki, biz daha da güclü olmalıyıq, öz siyasətimizi inamla aparmalıyıq, Azərbaycan xalqının gözəl gələcəyini təmin etməliyik, öz gücümüzə güvənməliyik, arxalanmalıyıq və ölkəmizi Azərbaycan xalqının iradəsi ilə idarə etməliyik. Azərbaycanın bugünkü reallıqları onu göstərir ki, bu işdə biz böyük və tarixi nailiyyətlərə çata bilmişik. Azərbaycan müstəqil dövlət kimi güclənir, möhkəmlənir. Azərbaycan müstəqil dövlət kimi öz müstəqil siyasətini aparır. Bizim müstəqil siyasət aparmağımızdan kiminsə xoşu gəlmir, bu, kimisə qıcıqlandırır və istər-istəməz, müxtəlif yollarla, bəzi hallarda təxribat xarakterli yollarla Azərbaycana təzyiq etmək cəhdləri də olur. Yəni biz bilməliyik ki, bunun səbəbi nədir. Səbəbi də məhz ondadır ki, biz müstəqil siyasət aparırıq və Azərbaycan xalqının maraqları bizim üçün hər şeydən üstündür.

Bu, tarixi bir məqamdır. Biz bunu yadda saxlamalıyıq.

Ancaq sözüm ondadır ki, ola bilər, biz üzümçülüyün inkişafı üçün xüsusi bir proqram da qəbul edək. Maliyyə resurslarını da cəlb edək, xüsusi proqram çərçivəsində üzümçülüyün inkişafı üçün lazım olan bütün tədbirləri görək. Çünki hamı yaxşı bilir ki, üzümçülüyün inkişafı uzun bir prosesdir. Bəzi hallarda bir ilə, iki ilə, hətta üç ilə verilən kreditlər hesabına üzümçülüyün inkişafını irəliyə apara bilmərik. Yəqin ki, burada uzunmüddətli kreditlər haqqında fikirləşməliyik. Bəlkə əlavə bir vəsait də ayrılsın, yaxud üzümçülüyün inkişafı üçün xüsusi bir fond da yaradıla bilər ki, orada uzunmüddətli, misal üçün, 10 ilə veriləcək kreditlər təşkil olunsun, sahələr müəyyən edilsin. Yenə də böyük fermer təsərrüfatlarının yaradılması, inkişafı üçün səylər göstərilsin. Hər halda, İqtisadi İnkişaf Nazirliyi bu məsələlərlə bağlı bütün hazırlıq işlərini aparsın və yaxın zamanlarda məruzə etsin.

Bununla bərabər, biz ölkəmizdə toxumçuluğun inkişafına da böyük diqqət göstərməliyik. Hazırda bu istiqamətdə işlər başlanıbdır. Mən bu yaxınlarda böyük toxumçuluq zavodunun fəaliyyəti ilə tanış olmuşdum və bu sahədə böyük perspektivlər var. Həm gəlirli sahədir, həm də bizim üçün lazım olan sahədir. O vaxt mənə verilən məlumata görə, hazırda biz özümüzü toxumla təxminən 30 faiz təmin edə bilərik. Elə etməliyik ki, özümüzü toxumla 100 faiz səviyyəsində təmin edək. Bu məqsədlə ya mövcud olan zavodların fəaliyyəti genişləndirilməlidir, ya da ki, yeni zavodlar tikilməlidir, yaxud da hər iki iş bərabər, paralel şəkildə aparılmalıdır. Hər halda, bu, kənd təsərrüfatının inkişafı üçün çox vacib sahədir. Bu il və gələn illərdə buna xüsusi diqqət göstərilməlidir.

Sahibkarlığın inkişafı üçün yaradılmış fondun xətti ilə son vaxtlar soyuducu anbarların tikintisinə müəyyən vəsait ayrılmışdır və biz bu təşəbbüsün gözəl nəticələrini dərhal görürük. Bütün bölgələrdə soyuducu anbarlar tikilibdir. Yəqin ki, növbəti illərdə yeni anbarlar da tikilməlidir. Ancaq hazırda biz bu gözəl təşəbbüsün nəticələrini görürük. Yığılan məhsullar orada saxlanılır, xarab olmur. Bundan həm fermerlər bəhrələnirlər, həm də ölkə vətəndaşları. Çünki bu, istehlak qiymətlərinin normal səviyyədə saxlanılmasına imkan yaradır. Növbəti illərdə bu sahəyə yenə də diqqət göstərilməlidir. Ancaq hesab edirəm ki, Azərbaycanda qısa müddətdə, 1-2 il ərzində heç vaxt bu səviyyədə müasir soyuducu kombinatlar, soyuducu anbarlar tikilməmişdir. Taxıl anbarları da tikilibdir. Yəqin ki, hazırda tikilmiş taxıl anbarları artıq bizim tələbatımızı, demək olar, ödəyir. Əgər əlavə ehtiyac olarsa, Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun xətti ilə əlavə kreditlər də verilə bilər.

Mən artıq qeyd etdim ki, bu il Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun xətti ilə 125 milyon manat vəsait veriləcəkdir. Əlbəttə ki, bu vəsait işləyəcək, yeni iş yerlərinin yaradılmasına kömək göstərəcək və biz yenə də yerli istehsalın stimullaşdırılmasına öz dəstəyimizi verəcəyik.

Bütövlükdə son illər ərzində - 2004-cü ildən başlayaraq, ölkəmizdə 900 mindən artıq yeni iş yeri açılmışdır və deyə bilərəm ki, yoxsulluğun səviyyəsinin kəskin şəkildə aşağı düşməsində bu proqramın böyük rolu olmuşdur. 2010-cu ilin yekunlarına görə, Azərbaycanda yoxsulluğun səviyyəsi 9,1 faiz təşkil edir. Əgər əvvəlki illərdəki 49-44 faizlə müqayisə etsək, bu, böyük nailiyyətdir. Ancaq 9,1 faiz də çoxdur. Baxmayaraq ki, hətta inkişaf etmiş ölkələrdə yoxsulluğun səviyyəsi bundan da artıq olur. Ancaq onu da qeyd etməliyik ki, burada biz statistika ilə gərək ədalətli rəftar edək, orada meyarlar əlbəttə ki, daha da yüksəkdir. Orada yoxsul hesab olunan, burada yoxsul hesab edilmir, bu da var. Ona görə bir halda ki, biz ölkəmizi müasirləşdiririk və strateji xəttimiz güclü dövlət yaratmaqdır, biz əlbəttə ki, gərək bütün meyarları bilək. İnkişaf etmiş ölkələrin meyarlarını bilirik. Hədəfimiz ondan ibarətdir ki, biz də inkişaf etmiş ölkəyə çevrilək. Mən hesab edirəm ki, burada ilk növbədə, Avropa İttifaqına üzv olan ölkələrin təcrübəsi daha da dərindən öyrənilməlidir. Avropa İttifaqına üzv olan ölkələrlə ikitərəfli münasibətlərimiz çox yaxşıdır, səmərəlidir. Bu münasibətlər qarşılıqlı maraqlar üzərində qurulub, qarşılıqlı hörmət əsasındadır. Məncə, Avropa İttifaqının təcrübəsi dünyada ən qabaqcıl təcrübədir və orada istər iqtisadi sahədə, istər sosial müdafiə sahəsində, siyasi islahatlar sahəsində, mövcud olan meyarlar əlbəttə ki, ən yaxşı səviyyədədir. Biz o təcrübəni öyrənirik və öyrənməliyik ki, Azərbaycanda da bütün meyarlar inkişaf etmiş ölkələrdəki səviyyədə olsun.

Mən hesab edirəm ki, biz Azərbaycanda gübrə zavodunun tikintisinə başlamalıyıq. Artıq bunun vaxtı çatıb, bəlkə də, bunu çoxdan etməli idik. Ancaq müəyyən araşdırmalar aparılırdı, müəyyən variantlar təhlil edilirdi. Hesab edirəm ki, bu il Azərbaycanda bizə lazım olan və bizim tələbatımıza hesablanmış müasir gübrə zavodu tikilməlidir. Bu məsələ ilə bağlı müvafiq göstərişlər verilibdir və hesab edirəm ki, bu zavodun böyük əhəmiyyəti olacaq, o cümlədən kənd təsərrüfatının inkişafı üçün.

Mən artıq giriş sözümdə qeyd etdim ki, Azərbaycanda istehsal edilən məhsullar yüksək keyfiyyətə malik olmalıdır. Kənd təsərrüfatı sahəsində emal müəssisələri yaradılır. Onların böyük əksəriyyəti, hazırda yaradılan müəssisələr dünya səviyyəsinə cavab verir. Elə etməliyik ki, ən qabaqcıl texnologiyalar tətbiq olunsun ki, sonra xarici bazarlara çıxmaq üçün problemlər yaranmasın. Hazırda bizim üçün əsas bazarlar qonşu ölkələrin bazarlarıdır. Bu bazarlar böyükdür və bizim üçün çox məqbuldur, əlverişlidir – həm məsafə baxımından, həm o bazarlara daxil olmaq üçün bizim qarşımızda heç bir problem yoxdur. Biz bütün qonşularla yaxşı, işgüzar münasibətlər qurmuşuq və bu, əlbəttə ki, biznes sahəsində də öz müsbət təsirini göstərir. Ancaq elə etməliyik ki, bizim istehsal etdiyimiz məhsullar dünyanın istənilən nöqtəsində satıla bilsin. Xüsusilə nəzərə alsaq ki, Azərbaycanda kənd təsərrüfatı məhsullarının keyfiyyəti çox yüksəkdir və başqa ölkələrlə müqayisədə onlar təbiidir. İndi buna dünyada “orqanik”, yəni bizim dilimizdə desək, təbii deyirlər. Yəni gübrəsiz, kimyəvi maddələrdən təmiz olan və dadlı məhsullardır. Xaricdən gələnlər Bakıda bizim tərəvəzi, meyvələri yeyərkən başa düşürlər ki, əsl meyvə-tərəvəz necə olmalıdır. Yəni bu, bizim böyük üstünlüyümüzdür və ekoloji cəhətdən təmiz məhsullarla dünya bazarlarına çıxa bilərik. Sadəcə, emal müəssisələri, paketləmə - bu gün Şahin Mustafayev bu barədə dedi,- və müasir yanaşma olmalıdır. Bu, bizim böyük sərvətimizdir və bu sərvətdən səmərəli şəkildə istifadə etməliyik.

Xarici bazarlara çıxmaq üçün əlbəttə, dövlət də öz dəstəyini verməlidir və verir. Mən xarici səfərlərə gedərkən bir çox hallarda özümlə iş adamlarından ibarət böyük qrup da aparıram. Orada biznes forumlar da keçiririk ki, bizim üçün tərəfdaş olan ölkələrdə Azərbaycan biznesini təbliğ edək, onlar üçün şərait yaradaq. Onlar da bu ölkələrdə, başqa ölkələrdə aparılan tenderlərdə iştirak etməlidirlər və indi iştirak edirlər. Bəzi ölkələrdə bizim şirkətlərimiz işləyir. Mənim həmkarlarım, digər ölkələrin dövlət başçıları onların fəaliyyəti haqqında mənə məlumat verirlər. Çox şadam ki, bizim şirkətlərin fəaliyyəti müsbətdir və o ölkələrdə ictimai rəy də bunu müsbət qarşılayır. Biz gərək bütün səylərimizi ona yönəldək ki, dövlət tərəfindən dəstək daha da güclü olsun ki, firmalarımız xarici bazarlara daha da sürətlə çıxsın.

Xarici ölkələrdə Azərbaycan Evlərinin, Azərbaycan Ticarət Evlərinin yaradılması məsələləri də müzakirə olunur. Mən hesab edirəm ki, inkişaf etmiş ölkələrin əsas şəhərlərində Azərbaycan Evləri yaradılmalıdır. Bunu etmək üçün indi xüsusi plan hazırlanır. Hesab edirəm ki, bu işlərdə Azərbaycan Dövlət Neft Fondunun vəsaiti də öz rolunu oynamalıdır. Xüsusilə nəzərə alsaq ki, Neft Fondunun vəsaitinin xərclənməsinin şaxələndirilməsi üçün müəyyən təkliflər vardır. Bu vəsaitin bir hissəsi daşınmaz əmlaka da qoyula bilər ki, orada həm gəlir daha da çox olacaq, həm də ki, biz bütün aktivlərimizi bir maliyyə alətində saxlaya bilmərik. Yəni vəsait Neft Fondundan gələ bilər və inkişaf etmiş ölkələrin aparıcı şəhərlərində mərkəzi yerlərdə Azərbaycan Ticarət, Mədəniyyət evlərinin yaradılması prosesi başlanmalıdır. Mən hesab edirəm ki, artıq bu il biz işə başlamalıyıq. Müəyyən yerlər seçilsin, bu, həm ticarət nöqteyi-nəzərdən səmərəli təşəbbüs olacaqdır, Azərbaycan öz imkanlarını daha da açıq şəkildə nümayiş etdirəcəkdir. Eyni zamanda, xarici ölkə vətəndaşlarına Azərbaycan haqqında dolğun və dəqiq məlumat çatdırılacaq və bu, həm də bizim təbliğat mexanizmlərimizdən biri olacaqdır. Bununla bərabər, Dövlət Neft Fondunun vəsaitinin bir hissəsini bu işlərə yönəltməklə biz, eyni zamanda, Fondun vəsaitini daşınmaz əmlaka da qoymuş olacağıq. Yəni bu təşəbbüsü reallaşdırmaqla biz bir neçə məqsədi təmin edəcəyik.

Kənd təsərrüfatına yararlı torpaqlardan təyinatı üzrə istifadə olunmalıdır. Mərkəzi və yerli icra hakimiyyəti orqanları, bələdiyyələr bu torpaqlardan səmərəli istifadəni təmin etməlidir. Bu sahədə qanun pozuntularına yol verənlər ciddi şəkildə cəzalandırılacaqlar. Kənd təsərrüfatı istehsalını stimullaşdırmaq üçün subsidiyalar verilir və bu prosedur sadələşdirilməlidir. Buna böyük ehtiyac var. Ərzaq təhlükəsizliyini təmin etməliyik və inhisarçılığa qarşı daha da ciddi mübarizə aparılmalıdır. Hazırda bu mübarizə lazımi səviyyədə deyil. Ərzaq təhlükəsizliyi ilə bağlı biz elə etməliyik ki, hazırda ölkəmizdə lazımi səviyyədə istehsal olunmayan ərzaq məhsullarının inkişafı üçün və yeni müəssisələrin yaradılması üçün əlavə tədbirlər görülsün. Mənə verilən bəzi rəqəmlər onu göstərir ki, bəzi məhsullarla özümüzü təmin edirik, amma bəzi hallarda daha çox idxaldan asılıyıq. Misal üçün, Azərbaycanda 93 faiz ət istehsal olunur, demək olar ki, burada vəziyyət yaxşıdır. Quş əti istehsalı artıbdır, hazırda özümüzü 80 faiz səviyyəsində təmin edirik. Süd və süd məhsullarının 85 faizi Azərbaycanda istehsal olunur. Amma bitki yağına, kərə yağına gəldikdə, daha çox idxaldan asılıyıq. Şəkərlə özümüzü 150 faiz təmin edirik, ixrac da edirik. Ona görə o sahələrdə ki, biz idxaldan asılı deyilik, orada qiymətin süni artımına qətiyyən yol vermək olmaz.

Ona görə mən giriş sözümdə qeyd etdim ki, neftin bahalaşması, istər-istəməz, bütün idxal olunan ərzaq mallarının bahalaşmasına gətirib çıxaracaqdır. Yəni bununla mübarizə aparmaq çətindir. Amma Azərbaycan daxilində istehsal olunan kənd təsərrüfatı, ərzaq məhsullarının süni şəkildə bahalaşması yolverilməzdir. Bunu edənlər məsuliyyətə cəlb olunmalıdır və İqtisadi İnkişaf Nazirliyi, digər qurumlar istehlak mallarının qiymətlərinə ciddi nəzarət etməlidir. Həm inzibati tədbirlər görməliyik, eyni zamanda, inhisarçılıqla mübarizə, bax, ən gözəl addım olacaqdır. Bu sahədə işlər daha da sürətlə getməlidir. Bostan məhsulları, meyvə-tərəvəzlə biz özümüzü, əlbəttə ki, 100 faiz, ondan da artıq təmin edirik.

Ölkəmizdə biznes mühitinin yaxşılaşdırılması üçün əlavə tədbirlər görülməlidir. Hazırda bütövlükdə vəziyyət müsbətdir. Ancaq çatışmayan cəhətlər var. Azərbaycanda biznes mühiti inkişaf etmiş ölkələrin səviyyəsində olmalıdır. Daha heç nə icad etmək lazım deyil, orada necədirsə, burada da elə olmalıdır. Biz onların təcrübəsini bilirik və burada da eyni təcrübəni tətbiq etməliyik. Biznes mühitinin yaxşılaşdırılması üçün bütün dövlət qurumları daha da fəal işləməlidir, bütün nöqsanlar aradan qaldırılmalıdır. Bu nöqsanlar və çatışmayan cəhətlər bizə bəllidir. Sadəcə olaraq, bütün bu işlər düzgün qurulmalıdır.

Ölkəmizdə biznesin inkişafı, yeni müəssisələrin yaradılması prosesi sürətlə gedir və əlbəttə ki, yeni müəssisələrdə peşəkar kadrlar işləməlidir. Bu barədə bu gün Sumqayıt Texnoparkının nümayəndəsi öz çıxışında qeyd etdi. Tamamilə düzgün fikirdir. Azərbaycanda peşəkar kadrların hazırlanması prosesi daha da sürətlə getməlidir. Bu barədə müvafiq göstərişlər verilib, Təhsil Nazirliyi bu işlə məşğuldur. Texniki peşə məktəblərinin tikintisi və onların müasir səviyyəyə çatdırılması prosesi daha da sürətlə getməlidir. Bununla bərabər, müxtəlif qurumlar tərəfindən kurslar da təşkil olunmalıdır. Bizə həm texniki mütəxəssislər lazımdır, həm də menecerlər lazımdır. İndi xarici şirkətlərdə hər şeyi idarəçilik təmin edir. Bu gün bir adam bir sahədə işləyir, ondan sonra başqa sahədə işləyir. Əgər o, yaxşı menecerdirsə, hər bir yerdə işləyə bilər. Bizdə keçmişdə və bu günə qədər bu prinsip hələ ki, o qədər də geniş vüsət almayıbdır. Bizdə hesab olunur ki, əgər sən neftçisənsə, gərək elə ömür boyu neftlə məşğul olasan. Əgər sən energetiksənsə, gərək energetikada işləyəsən. Sən əgər qaz hasilatında işləyirsənsə, orada məşğul olmalısan. Belə yanaşma bəlkə də nə vaxtsa özünü doğruldurdu, amma bu gün yox.

Dünya təcrübəsi onu göstərir ki, aparıcı transmilli şirkətlərdə bu gün bir adam hansısa neft şirkətinin başındadırsa, sabah telekommunikasiya şirkətinin başındadır, ondan sonra böyük bir qida məhsulu istehsalı şirkətinin başındadır. Bax, bizdə də belə olmalıdır. Ona görə biz peşəkar menecerlərin hazırlanması işinə çox böyük diqqət göstərməliyik. Menecerlərə olan tələbatımız getdikcə daha da artacaqdır. Çünki ölkə iqtisadiyyatı o qədər sürətlə inkişaf edir ki, o qədər yeni müəssisələr, müasir istehsallar yaradılır ki, mən bilirəm, bəzi hallarda yeni müəssisələrə xaricdən menecerlər gətirilir. Mən buna etiraz etmirəm, bu, təbiidir. Azərbaycan dünya birliyinin bir parçasıdır. Burada işləmək üçün gələnlər, əlbəttə ki, ancaq qonaqpərvərlik görürlər və görəcəklər. Amma elə etməliyik ki, öz kadrlarımızı da sürətlə hazırlayaq.

Ölkəmiz üçün, o cümlədən sahibkarlığın inkişafı üçün vacib olan məsələlərdən biri də Azərbaycanda korrupsiya və rüşvətxorluğa qarşı mübarizəni gücləndirməkdir. Bu barədə mən öz sözümü ilin əvvəlində Nazirlər Kabinetinin iclasında demişəm, müvafiq göstərişlər verilibdir. İndi deyə bilərəm ki, ölkəmizin bütün yerlərində bu məsələ ilə bağlı ciddi proseslər gedir. Biz ilkin müsbət nəticələri görürük və elə etməliyik ki, bu nəticələr daha da gözəgörünən, daha da təsirli olsun. Bu proses birillik, ya ikiillik proses deyil və bu, kampaniya deyil, bizim şüurlu seçimimizdir. Əgər biz doğrudan da Azərbaycanı müasir ölkə kimi görmək istəyiriksə və bütün sahələrdə inkişafı görmək istəyiriksə, xoşagəlməz hallara qarşı mütləq ciddi mübarizə aparmalıyıq. Korrupsiya və rüşvətxorluq böyük bəladır, böyük yaradır və bizim üçün böyük ləkədir. Elə etməliyik ki, bütün sahələrdə şəffaflıq təmin edilsin. Burada, əlbəttə ki, həm inzibati tədbirlər görülür və görüləcəkdir. Cəza tədbirləri görülür və görüləcəkdir. Eyni zamanda, biz struktur islahatlarını elə aparmalıyıq ki, korrupsiya, rüşvətxorluq tamamilə aradan götürülsün. Son müddət ərzində mənim tərəfimdən imzalanmış sərəncamlar bu məqsədi güdür. Yəni biz struktur islahatlarından, institusional metodlardan korrupsiyaya, rüşvətxorluğa qarşı mübarizəni gücləndirmək üçün istifadə etməliyik. Ancaq əlbəttə ki, təkcə struktur islahatları aparmaqla biz istədiyimiz nəticəyə nail ola bilməyəcəyik. Ona görə bütün dövlət qurumları, bütün dövlət şirkətləri, yerli icra orqanları, mərkəzi icra orqanları bilməlidir ki, hər bir məmur öz işində elə işləməlidir ki, həmişə üzüağ olsun, alnıaçıq olsun.

Mən yenə də demək istəyirəm ki, biz bu xoşagəlməz hallara qarşı ciddi mübarizənin birinci nəticələrini artıq görürük və ümid edirəm ki, yaxın zamanlarda daha da böyük nəticələri görəcəyik. Mən bir daha Azərbaycan ictimaiyyətinə müraciət etmək istəyirəm. Bir dəfə artıq müraciət etmişəm və bu müraciətin çox yaxşı nəticəsi olmuşdur. Mənə, Prezident Administrasiyasına bütün bölgələrdən məktublar gəlir - həm təşəkkür məktubları, həm də şikayət məktubları. Bu canlı bağlantı həmişə olub və olacaqdır. Biz hamımız çalışmalıyıq ki, Azərbaycan müasir dövlətə çevrilsin, ölkəmizə yaraşmayan, ölkəmizi geriyə aparan, onun inkişafını əngəlləyən xoşagəlməz hallar Azərbaycanda olmasın. Bizim gözəl imkanlarımız, gözəl perspektivlərimiz var - güclü dövlət, güclü iqtisadiyyat, güclü sosial siyasət, infrastruktur layihələri. Azərbaycanın iqtisadi inkişafı bu günə qədər dünyada heç bir başqa ölkədə təkrarlanmayıbdır. Qısa müddət ərzində, 7 ildə iqtisadiyyat 2,8 dəfə artmışdır. Yoxsulluğun səviyyəsi 4,5 dəfə azalmış, 900 min iş yeri açılmışdır. Hər yerdə quruculuq, abadlıq, tikinti işləri gedir, Azərbaycan vətəndaşları sabitlik, təhlükəsizlik şəraitində yaşayırlar. Ən yaxşı kriminogen vəziyyət bizdədir. Azərbaycanda, 9 milyon əhalisi olan ölkədə gündə 30-35 cinayət baş verir. Bu, başqa ölkələrlə müqayisədə bir neçə dəfə azdır. Yəni təhlükəsizlik, sabitlik, rifahın yaxşılaşması var. Bununla bərabər, bizim cəmiyyətimizi içəridən sarsıdan xoşagəlməz hallar, rüşvətxorluq, əsassız tələblər var, bəzi hallarda insanları incidirlər, insanlara qarşı reketlik edirlər, əsassız tələblər irəli sürürlər. Axı, olmaz belə! Biz çalışırıq ki, insanlar yaxşı yaşasınlar. Biz Azərbaycanda 500 mindən artıq insana dövlət tərəfindən sosial yardım edirik. Yüz mindən artıq ailə hər ay dövlətdən 106 manat pul alır. Kimin imkanı yoxdursa, bu pulu ona veririk, o, yaşamalıdır. Hamı yaşamalıdır, yaxşı yaşamalıdır. Düzdür bu, insandan asılıdır. Azərbaycanda bütün imkanlar var. Kimin bacarığı var, biliyi var, imkanı var, daha da yaxşı yaşayır. Bu, hər yerdə belədir. Artıq bu məsələlərlə bağlı çox ciddi işlər gedir və gedəcəkdir. Hamı bunu bilməli və özü üçün nəticə çıxarmalıdır.

Bu il Azərbaycanda “Turizm ili” elan olunmuşdur. Təkcə Bakıda 5 beşulduzlu mehmanxana açılacaqdır. Bu yaxınlarda mən Naftalan şəhərində iki gözəl müasir mehmanxananın açılışında iştirak etmişdim. İki gün bundan əvvəl Qusar rayonunda Şahdağ Qış-Yay Turizm Mərkəzinin tikintisi ilə tanış oldum. Orada da gözəl mehmanxanalar tikilir. Turizmin inkişafı üçün bizdə çox gözəl şərait var, gözəl imkanlar var. Hər bir bölgədə müasir hotellər, turizm kompleksləri tikilməlidir və tikilir. Hesab edirəm ki, 2011-ci ildə bu işlər çox sürətlə gedəcəkdir. Beləliklə, həm ölkə vətəndaşları, həm xaricdən gələn qonaqlar gözəl, çox yüksək səviyyəli xidmətlə təmin olunacaqlar.

Ölkəmizdə sənayeləşmə siyasəti aparılır və sənaye istehsalının inkişafı üçün əlavə tədbirlər görülməlidir. Ənənəvi olaraq, Azərbaycanın bir neçə sənaye mərkəzi olmuşdur. Hazırda o mərkəzlərdə yeni sənaye müəssisələri yaradılır və biz Azərbaycanda bir neçə şəhəri məhz güclü sənaye mərkəzlərinə çevirməliyik. İlk növbədə, mən Sumqayıtı nəzərdə tuturam. Sumqayıt vaxtilə neft kimyası sənayesi mərkəzi kimi yaradılmışdır. İndi neft kimyası sənayesi canlanır və orada işlər düzəlir, islahatlar aparılır. Bununla bərabər, Sumqayıt müasir sənaye şəhərinə çevrilir. Sumqayıt texnologiya parkı, digər müəssisələr tikilir. Ona görə Sumqayıt yeni, müasir sənaye şəhəri kimi formalaşır. Orada böyük torpaq sahələri var. Vaxtilə tikilmiş və indi işləməyən zavodlar var, peşəkar işçi qüvvəsi, dəmir yolu var, Bakıya yaxındır. Yəni Sumqayıt ölkəmizin sənaye mərkəzlərindən biri kimi inkişaf etməlidir.

Eyni zamanda, Gəncə şəhəri də sənaye mərkəzi kimi inkişaf etməlidir. Bakı şəhərinin Qaradağ rayonunda da müasir sənaye mərkəzi yaradılmalıdır. Şübhəsiz digər şəhərlərdə də sənaye istehsalı yaradılmalıdır və yaradılır. Amma məncə, əsas bu üç mərkəz yaradılmalıdır və biz bu məsələyə planlı və kompleks şəkildə yanaşmalıyıq.

Bu il “Turizm ili” elan edilib, amma o demək deyil ki, “Ekologiya ili” başa çatıbdır. “Ekologiya ili” hər il olmalıdır. Keçən il böyük işlər görülüb – ağaclar əkilib, neftlə çirklənmiş gölməçələr təmizlənib, içməli su layihələri icra edilmişdir. Baxmayaraq ki, bu il “Turizm ili”dir, ancaq “Ekologiya ili” bu il də davam etdirilməli və bütün yerli icra orqanları keçən il işlədikləri kimi, bu il də işləməlidirlər. Nəzərə alsaq ki, Azərbaycan ictimaiyyəti də bu məsələyə çox böyük həvəslə yanaşmışdır, bu iş davam etdiriləcəkdir.

Bir sözlə, görüləsi işlər çoxdur, proqramlar icra edilir. Ən əsası ondan ibarətdir ki, biz öz işimizi proqramlar əsasında qururuq. Hər bir sahə üçün, hər bir bölgə üçün, hər bir rayon üçün konkret proqramlar var və icra olunur. Biz vaxtaşırı belə geniş tərkibdə görüşürük, yaxud da ki, mən bölgələrdə olarkən görüşürük, məsələləri müzakirə edirik. Bu, daimi və canlı prosesdir və bizə imkan verir ki, məsələləri həll edək, problemləri araşdıraq, aydınlaşdıraq, təhlil edək, onların həlli yollarını müəyyən edək, maliyyə resurslarını, texniki imkanları, peşəkar kadrları cəlb edək və məqsədə çatmaq üçün bütün lazımi addımları ataq.

Mən şübhə etmirəm ki, bu gözəl meyillər növbəti illərdə Azərbaycanda daha da güclənəcək, ölkəmiz güclənəcək, möhkəmlənəcək, Azərbaycan xalqı isə ildən-ilə daha da yaxşı yaşayacaqdır. Sağ olun.